ΝΕΟΝΙΚΟΤΕΙΝΟΕΙΔΗ ΚΑΙ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ-ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΥΠΑΡΞΕΙ ΣΥΝΥΠΑΡΞΗ?

Σιγκούδης Άνθιμος-Γεωπόνος ΑΠΘ-Μελισσοκόμος-

Γεν. Γραμματέας Μελισσοκομικού Συλλόγου Ν. Πέλλας- Ο Μέγας Αλέξανδρος- http://beeclubpellas.blogspot.com

Περίληψη

Τα νεονικοτινοειδή είναι μια κατηγορία εντομοκτόνων τα οποία επιδρούν στο κεντρικό νευρικό σύστημα των εντόμων με χαμηλή τοξικότητα στα θηλαστικά.

Είναι μεταξύ των πιο διαδεδομένων εντομοκτόνων παγκοσμίως, άλλα τελευταία η χρήσης τους έχει απαγορευτεί σε αρκετές χώρες λόγω των μεγάλων απωλειών μελισσών σε καλλιέργειες όπως καλαμπόκι, ηλίανθος, βαμβάκι.

Είναι διασυστηματικό εντομοκτόνο, επαφής και στομάχου.

Είναι αποτελεσματικά εναντίον των Αφίδων, των Κολεόπτερων, των Λεπιδόπτερων και άλλων εντόμων.

Εμφανίστηκαν παγκοσμίως μετά το 1984.

Στην Ελλάδα η πρώτη έγκριση δόθηκε το 1993 με την δραστική ουσία imidacloprid(Confidor) για:

1) εφαρμογή ψεκασμού

• Μεγάλες καλλιέργειες (Βαμβάκι, Καλαμπόκι, Σακχαρότευτλα, Ηλίανθος, Ελαιοκράμβη)
• Εσπεριδοειδή
• Μηλοειδή (Μήλα, Αχλάδια, Κυδώνια)
• Πυρηνόκαρπα (Ροδάκινα, κεράσια)
• Κηπευτικά
• Καλλωπιστικά

2) ριζοποτίσματος

• Καπνός

Οι οικογένεια των νεονικοτινοειδών περιλαμβάνει τις εξής δραστικές ουσίες(στην παρένθεση το εμπορικό όνομα):

• Acetamiprid ( PROFIL)
• Clothianidin ( PONCHO)
• Fipronil
• Imidacloprid (GAUCHO FS,CONFIDOR)
• Thiacloprid (CALYPSO)
• Thiamethoxam (ACTARA)

Δεν πήραν έγκριση ακόμη στην Ελλάδα:

• Dinotefuran
• Nitenpyram

Οι εγκεκριμένοι τρόποι εφαρμογής των νεονικοτινοειδών και ο αριθμός των εμπορικών ονομάτων για κάθε τρόπο εφαρμογής είναι :

	ΕΠΕΝΔΥΣΗ ΣΠΟΡΟΥ	ΨΕΚΑΣΜΟΣ-ΡΙΖΟΠΟΤΙΣΜΑ	ΠΡΟΙΟΝ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ
Acetamiprid	-	2	4
Clothianidin	2	1	-
Fipronil			1
Imidacloprid	3	27	5
Thiacloprid	-	3	-
Thiamethoxam	3	1	5

Οι εγκρίσεις των δραστικών ουσιών των νεονικοτινοειδών αφορούν τους εξής τρόπους εφαρμογής:

1)Επένδυση σπόρου

• Βαμβάκι,
• Καλαμπόκι,
• Σακχαρότευτλα
• Ελαιοκράμβη,
• Ηλίανθος
• Πατάτα

Με εμπορικά ονόματα:

• GAUCHO 600 FS(imidacloprid)
• PONCHO 600 FS(clothianidin)
• JANUS 180 FS(clothianidin, beta-cyfluthrin)
• CRUISER 350 FS(thiamethoxam)

2) Καθολικός ψεκασμός-ριζοπότισμα καλλιεργειών

• Μεγάλες καλλιέργειες (Βαμβάκι, Καλαμπόκι, Σακχαρότευτλα, Ηλίανθος, Ελαιοκράμβη)
• Εσπεριδοειδή
• Μηλοειδή (Μήλα, Αχλάδια, Κυδώνια)
• Πυρηνόκαρπα (Ροδάκινα, κεράσια)
• Κηπευτικά
• Καλλωπιστικά

Με εμπορικά ονόματα:

• ACTARA(thiamethoxam)
• CONFIDOR(imidacloprid)
• PROFIL(acetamiprid)

3) Προϊόντα Δημόσιας Υγείας

• Έντομα (Κατσαρίδες , Μύγες,Ψύλλοι, κλπ)

Με εμπορικά ονόματα:

• MAX FORCE GEL(Imidacloprid)
• QUICK BAIT (Imidacloprid)
• GOLIATH GEL(Fipronil)

Το 2004 εφαρμόστηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα, η επένδυση σπόρου σε βαμβάκι και καλαμπόκι.

Οι εταιρίες φυτοπροστατευτικών προϊόντων εκμεταλλεύτηκαν το ‘’κενό’’ που παρουσιάστηκε, λόγω της 91/414 ντιρεκτίβας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σύμφωνα με την οποία όλες οι δραστικές ουσίες (παλιές και νέες, generics και brand names) θα πρέπει να υποβάλλουν νέο λεπτομερή φάκελο για την επανέγκριση τους από τις αρμόδιες Εθνικές και Ευρωπαϊκές αρχές.

Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα, σε λιγότερο από 5 έτη, να αποσυρθούν όλες οι φτηνές παλιές–generics δραστικές ουσίες (phorate, terbufos) σε κοκκώδη(granular) μορφή που χρησιμοποιούνταν, κατά την διάρκεια της σποράς, κατά κόρον στις μεγάλες καλλιέργειες ( βαμβάκι, καλαμπόκι, ηλίανθος ,ελαιοκράμβη) και να αντικατασταθούν σχεδόν πλήρως από τους σπόρους με επένδυση νεονικοτινοειδών.

Συγχρόνως αποσύρθηκαν και εντομοκτόνα με παλιές–generics δραστικές ουσίες για επιφανειακούς ψεκασμούς στις μεγάλες καλλιέργειες και αντικαταστάθηκαν με τι άλλο!! Με ΝΕΟΝΙΚΟΤΙΝΟΕΙΔΗ!! Πλήρης επικράτηση.

Το ποσοστό επένδυσης σπόρων σε σχέση με τις καλλιεργούμενες εκτάσεις ,για το 2011 ήταν το παρακάτω:

	2004		2011
ΕΙΔΟΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ		ΕΚΤΑΣΗ(ΣΤΡ)		ΕΚΤΑΣΗ(ΣΤΡ)
ΒΑΜΒΑΚΙ	5%	4.200.000	75-80%	3.000.000
ΚΑΛΑΜΠΟΚΙ	10%		85%	1.450.000
ΗΛΙΑΝΘΟΣ	5%		60%	600.000
ΕΛΑΙΟΚΡΑΜΒΗ	0%	200.000(2010)	50%	80.000

Ας δούμε ποιος είναι ο τρόπος δράσης των νεονικοτινοειδών και πως επιδρά στις μέλισσες :

• Είναι διασυστηματικό εντομοκτόνο, επαφής και στομάχου. Δρα δεσμεύοντας τους μετασυναπτικούς (νικοτινικούς) υποδοχείς της ακετυλοχολίνης στο κεντρικό νευρικό σύστημα του εντόμου.
• Επιβάρυνση μελιού και γύρης σε υποθανατηφόρες δόσεις για την μέλισσα.
• Εμφάνιση της ουσίας στους ιστούς της μέλισσας.
• Μείωση ικανότητας προσανατολισμού της μέλισσας, με συνέπεια να χάνεται μακριά από την κυψέλη της.
• Εξασθένηση του αμυντικού συστήματος της μέλισσας με συνέπεια αύξηση των προσβολών από ασθένειες όπως Νοσεμίαση.
• Δυσμενής επιπτώσεις στο αναπνευστικό και αδενικό σύστημα της μέλισσας.

Ποιο είναι το χρονολόγιο τηςεμφάνισης των νεονικοτινοειδών στην Ευρώπη?

• Γαλλία: 22.01.1999: αναστολή χρήσης του
• GAUCHO(IMIDACLOPRID) στον ηλίανθο για 2 χρόνια.
• 25.02.2004: απαγόρευση χρήσης του Fipronil .
• 25.05.2004: απαγόρευση χρήσης του
• GAUCHO(IMIDACLOPRID) στον ηλίανθο και καλαμπόκι.
• Σλοβενία: 15.05.2008: απαγόρευση χρήσης του
• GAUCHO(imidacloprid),CRUISER(thiamethoxam),PONCHO
• (clothianidin)στον ηλίανθο και καλαμπόκι.

• Γερμανία(Βάδη-Βυρτεμβέργη): 16.05.2008: απαγόρευση χρήσης
• του GAUCHO(imidacloprid),CRUISER(thiamethoxam),PONCHO
• (clothianidin)στον ηλίανθο και καλαμπόκι.
• Ιταλία: 16.09.2008: απαγόρευση χρήσης του
• GAUCHO(imidacloprid),CRUISER(thiamethoxam),PONCHO
• (clothianidin).
• ΕΛΛΑΣ: 2007-2008: ( έγγραφο στο ΥΠ.Α.Α.Τ. από Μελισσοκομικό Σύλλογο Ν. Πέλλας).

Προβληματισμός και ανησυχία για μεγάλες απώλειες πληθυσμού μελισσών σε περιοχές της Κεντρικής Μακεδονίας , σε καλλιέργειες Βαμβακιού, Καλαμποκιού, χωρίς εμφανή συμπτώματα νεκρών μελισσών μπροστά στις κυψέλες.

Τα νεονικοτινοειδή δυστυχώς στοχεύουν πέραν των συνήθη καλλιεργειών και σε :

1)Φυτά μη στόχους:

• Βάτα

• Αγριολούλουδα περιμετρικά στις άκρες των χωραφιών.

• Αυτοφυή άγρια βλάστηση.

2)Έντομα Επικονιαστές - μη στόχοι:

• Μέλισσα κοινή-Apis mellifera

• Βομβίνοι-Bumble bees

• Μοναχικές μέλισσες-Anthidium florentinum

• Μοναχικές μέλισσες-Osmia rufa

Μετά από όλα αυτά, ζητείται εναγωνίως μια απάντηση στο αρχικό ερώτημα:

Μπορεί να υπάρξει συνύπαρξη?